Lezing door Ron Couwenhoven

‘De erfenis van Jan Kruijver’

Jan Kruijver uit Zaandam (1859 – 1950) was huisschilder van zijn vak, maar kunstschilder in hart en nieren. Hij was ook een gedreven amateurhistoricus. Vanaf zijn jeugd tot zijn overlijden schilderde en tekende hij vele honderden historische panden en molens, die aan het eind van de negentiende eeuw in snel tempo verdwenen door sloop. Zo vormde hij een belangrijke collectie beeldmateriaal van de typisch Zaanse architectuur uit de zeventiende en achttiende eeuw.

‘Ik ging op pad zodra ik hoorde dat weer ergens een mooi pand zou worden afgebroken en ik werd vanaf mijn jeugd gefascineerd door het meest typische van de Zaanstreek: zijn molens,’ schreef hij in zijn nagelaten archief.

In ‘Verdwenen Zaanstreek – De erfenis van Jan Kruijver’ volgt Ron Couwenhoven het spoor van de kunstenaar, waarbij hij de hulp kreeg van een groot aantal particulieren waardoor veel onbekend werk van Kruijver boven water kwam. Bij de zoektocht naar aquarellen, tekeningen en schilderijen van de Zaandammer werden verrassende ontdekkingen gedaan. Zo werden er stillevens van zijn hand gevonden, doken er olieverfschilderijen op met Zaanse landschappen en van molens, waarvan tot nu toe geen afbeeldingen van bekend waren.

Uit het familie-archief van de schilder doken foto’s uit zijn jeugd op, maar ook tekeningen die hij al op jonge leeftijd maakte. Zoals een ingekleurde tekening van het Sluispad in Koog aan de Zaan, waar hij tot zijn huwelijk in 1896 woonde Deze maakte hij vermoedelijk al op tienjarige leeftijd. Drie jaar later – in 1883 – dateerde hij een nieuwe tekening van de huidige Stationsstraat in Koog.

Kruijver begon ook een registratie van gesloopte molens. In 1909 maakte hij het handgeschreven Molenboek van Gesloopte Molens, waarin hij 53 molens schilderde en tekende. Hij schonk het aan de vereniging De Zaansche Molen. Een andere belangrijke schenking deed hij in 1914 aan de Zaanlandsche Oudheidkundige Vereniging, waaraan hij talloze tekeningen schonk van verdwenen panden in de streek. Deze collectie – ruim 300 tekeningen – vormen nu de Kruijver-collectie in het gemeen- tearchief.

Als resultaat van het onderzoek van Ron Couwenhoven besloot twee kleindochters van Jan Kruijver de wettelijke termijn van 70 jaar die op het auteursrecht rust op te heffen, zodat de afbeeldingen nu vrij gebruikt kunnen worden door elke belangstellende.

De lezing Verdwenen Zaanstreek geeft inzicht in het werk van Kruijver, zijn registratie van verd- wenen Zaanse architectuur en zijn privé-leven.